Helbide
berria ezagutuko dugu gaur: ALGARA EDO EZ GARA.
Sar zaitez bertan, eta klikatu abenduaren 24ko artikulua. Idazkia irakurri
aurretik, bitartean eta ondoren, erantzun itzazu galdetegi honetako
galderak:
Galdetegia
egin ondoren, saia zaitez testua bost lerrotan laburtzen. Baina, kontuz,
baduzu baldintza bat: ezin duzu zenbaki ez kopururik erabili!
Kike Amonarriz umoretsua da gero! Hona txistetxo bat:
HAU GIZONA!
Bi emakume tabernan, elkarrekin solasean…
Eta zuk, gizon sentibera, ederra, aldarte onekoa, adeitsua, haurrak gustuko dituena, sukaldean ondo moldatzen dena… aurkituko bazenu, zer egingo zenuke?
Gogora itzazu gelako azalpena eta adibideak, eta
egin itzazu ariketa hauek:
Eman
esaldi hauek aditz arazleak erabiliz-1
§Guk
zuek etxe osoa garbitzera behartu zaituztegu.
§Zapata
itsusi horiekin ibiltzera behartu naute.
§Umeak jostailu guztiak jasotzera behartu ditut.
§Alkateak etxea botatzera behartu gaitu.
§Berarekin joatera behartu nau.
Eman
esaldi hauek aditz arazleak erabiliz-2
·Guk idazlana egin dugu.
Irakasleak guri…
·Haiek goizetik etorri dira.
Irakasleak haiek…
·Espaloian dagoen autoa konpondu
dugu.
Udaltzainak…
·Bahitua lurrean etzan da.
Bahitzaileek bahitua…
·Goizean antzerkia ikusten barre egin dugu.
Goizean
antzerkia ikusten pailazoak guri…
·Autoko atzeko eserlekuan eseri gara.
Gidariak gu…
·Filmaren laburpena egin dugu.
Irakasleak guri…
·Atzo negar egin genuen.
Albeste horrek guri…
·Etxola berria eraiki duzue.
Nagusiak zuei…
·Gustora egin dut lo.
Pastilla horrek
niri…
4-Lariya Sanabir
Jar zaitez Lariyaren larruan,
ete kontaiguzu lanegun arrunt batean zer egiten duzun. -Erabil itzazu aditz
arazleak (bost gutxienez) eta “behartu” aditza (bi gutxienez)-
Lariya
dut izena eta hamabi urte ditut. Indiako meatze batean egiten dut lan. Nire lagunek eta
nik egun osoa ematen dugu lanean. Hauxe da, pausoz-pauso, egunean
eginarazten digutena:
Gorlizen batzuek ez omen zenuten lo askorik egin. Hori dela eta, zuen lo-ohiturak hobeto ulertzen saiatuko naiz.
Lehenago, hori bai, entzun ditzagun datu orokor batzuk. Klikatu hemen eta
erantzun galderak.
Loaren inguruko estatistikak
E
G
Erdiek krisiak lokartzea eragozten
diela esan dute.
Kezkarako arazo nagusia, gaur
egun, lana da.
Zeintzuk dira lo txarto egin
izanak hurrengo egunean dituen ondorioak?
Ehunka laguni egin diete inkesta.
Ehuneko hogei lanik gabe dago
Espainiar Estatuan.
Jel lag sozialak nerabe eta
helduei eragiten die.
Zeintzuk dira lo egiteko lehen lau
kantari edo musika talderik onenak?
Gurean Benito Lertxundi da onena.
2-Osatu
esaldiak falta diren hitzak jarrita
3-Perpaus
kontzesiboak
Ondo
begiratu perpaus hauek (azpimarratutakoak dira kontzesiboak)
ARREN
1-Eguraldi ona egin arren,
etxean geratu gara.
2-Eguraldi ona egin duen arren,
etxean geratu gara.
NAHIZ ETA
3-Nahiz eta eguraldi ona egin,
etxean geratu gara.
4-Nahiz eta eguraldi ona egin duen,
etxean geratu gara.
BA...ERE
5-Eguraldi ona egin badu ere,
etxean geratu gara.
TA...ERE 6-Eguraldi ona eginda ere, etxean geratuko gara.
Orain, lotu esaldiak kontzesibo mota bakarra erabiliz (begiratu zenbakia)
Bihar hiru azterketa + lasai egon 3
Hiru egunetan bukatu liburua + berrehun
orri 1
Mugikorra berria + ezin internet erabili 5
Hondartzan kremarik ez hartu + ez erre 2
Partidua galdu + saskiratze ederrak egin 4
Goiz oheratu gehienetan + loak oso berandu hartu
3
Denbora sobera eduki + di-da batean bazkaldu 4
Lasterketa bukatu + bigarren kilometroan min hartu 6
4-Nola
egiten duzu zuk lo?
Prestatu
azalpen laburtxoa eta azaldu zure kideari. Gero, kideak guztioi azalduko digu.
Hitz edo egitura hauek erabil ditzakezu. Saia zaitez zenbait kontzesibo
erabiltzen; esaterako: Ohea primerakoa
izan arren, bizkarreko mina izan ohi dut gauean, eta ezin loak hartu.
EGITURA ERABILGARRIAK
Lo egiteko pilulak
Gau-mahai
Lotia izan
Iratzargailu
Harri eta horma lo
egin
Izerdi patsetan esnatu
Lo txarrekoa izan
Iluntasunaren beldur izan
Lo arina izan
Begiak
bildu/begiak ezin bildu ibili
Zurrunga egin
Loak hartu
nau/lo hartu dut/lokartu naiz
Amesgaiztoa
Burko/izara edo
maindire/tapaki/lozakua/koltxoia/ohatze
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
domingo, 3 de marzo de 2013
HAU
DA HOTZA!!!!
Azken astea hotza izan da benetan! Begitu, egin klik hemen Orreaga nola zegoen ikusteko!
Inguruotan ez du horrenbeste bota, baina bota du, hala ere. Ezin esan, beraz, elur kontuetan hasi berriak garenik. Zuk ezagutu duzun elurterik handiena eta egun hartan izandako gorabeherak kontatuko dizkiguzu; baina hori azken pausua izango da; goazen apurka-apurka.
1. jarduera: Entzun irratsaioa eta esan ondorengo esaldiak egia edo gezurra diren.
Galdetegia egiteko, sakatu hemen. 2. jarduera: Egin behar duzun idazkia egiteko, perpaus kontsekutiboak ezin hobeak dira. Adibide hauek ikusita, lot itzazu hurrengoak: -elur geruza handia / teilatua erori -hotz handia / hodietako ura izoztu -etxea hotz / berogailua gau osoa piztuta eduki -haizea hotza / belarriak gorri-gorri geratu -egoera arriskutsua / jaurlaritzak alarma gorria ezarri -hainbeste elur / etxe askotan argindarririk gabe geratu
3. jarduera: Orain bai, kontaiguzu gogoan duzun egun hura. Hori bai, lehenik irakur itzazu egitura hauek, erabilgarri izango baitzaizkizu:
Elurra
da/Elurra ari du.
Ipar
haize zitala
Goizak
aurrera egin ahala, txingorra elur
busti bihurtu zen, eta gero elur.
Elur-maluta
lodiak ari ziren erortzen.
Elurra
mara-mara bota zuen
Elurra kentzeko makinek jo eta ke egin zuten lan gau
osoan.
Etxe
alboko errekastoa izoztu zen.
Ekaitzak
ikaragarri gogor jo zuen.
Hogeitahamar
bat zentimetroko izotz-kandelak zeuden teilatuetatik behera.
Elur
geruza hain zen lodia, ezen autobusean ez atzera ez aurrera geratu ginen.
Baserrietan
bizi zirenak, etxetik atera ezinik geratu ziren.
Metro
erdi elur bota zuen.
Sekulako
hotza zegoen, ikaragarria!
Ni
ez naiz hozbera, baina izoztuta nengoen.
Zazpi
gradu izan genituen zero azpitik.
Eguna
hain hotza zen, non hodietako ura ere izoztu zen.
Hotzak
hilik geunden, dardarka.
Ekaitzak bete-betean harrapatu gintuen.
4. jarduera: Eguraldiari erreparatuta, zein izango litzateke zure egunik gogokoena? Institutura ez etortzeko moduko elurtza agian? Egin ezazu egun horretarako eguraldiaren iragarpena, eta gero denon aurrean azaldu. Iragarpena nola egin jakiteko, jo ezazu hona.
Unitatetxo honetan konpostari buruz hitz egingo dugu. Lehen zatian, konposta
zer den ikusiko dugu, nola egiten den eta zergatik den beharrezkoa. Ondoren,
behin konposta onuragarria dela ulertuta, udalari bosgarren edukiontzia
eskatuko diogu.
Baina, egin dezagun bidea pausuz pausu, astiro. Hona jarduerak:
1.JARDUERA
Irakur itzazu
galderak bi aldiz eta gogoan hartu. Ondoren, galderak begi bistan ez dituzula,
irratsaio laburra entzungo duzu, behin bakarrik. Entzun eta gero, egin aukera
zuzena (koadernoan). Bigarrenez entzunda, zuzendu zure erantzunak.
b)Zati bat erraustegian erreko dugu
eta beste zati bat konpost bihurtu.
c)Zabortegietan ustelduko dira edo
erraustegian erreko ditugu.
3-Zenbat
kilo zarama sortu dugu pertsonako?
a)350 kilo
b)50 kilo
c)500 kilo
4-Zarama
edo zabor horretatik, zenbat da gai organikoa?
a)Herena
b)Laurdena
c)Ia erdia
5-Hizlariak
zenbat urtetan kenduko dizkio gizarteari 4.000 kilo zabor?
a) Hamabost urtetan
b)Hogei urtetan
c)Zazpi urtetan
6-Zer
egingo luke zabor horrekin guztiarekin?
a)Zuloak betetzeko erabili.
b)Zabor-biltzaileei saldu.
c)Konposta
7-Zer egin daiteke gero konpostarekin?
a)Baratze, lorategi eta basoetan
ongarri lanak egingo ditu.
b)Animalientzako jaki ezin gozoagoa
izango da.
c)Loradendei salduko zaie.
2.JARDUERA
Baina, zer da
konposta? Eta garrantzitsuago, zer konposta daiteke?
2.1 Konposta zer den jakiteko, jo ezazu
wikipediara.
Ez larritu, ez
duzu eta dena buruz ikasi behar. Hori bai, gogoan hartu hurrengoa: konposta
ONGARRIA da; on egiten duen gaia, beraz.
2.2
Zer konposta daitekeen jakiteko, irakurri ondoren duzun artikulu zatia eta bete
taula (koadernoan).
Artikulu zatia:
Lorategiko
konpostagailuan zein zizare bidezko vermikonpostagailuan, konposta egitea oso
erraza da, baina bi gauza zaindu behar dira kalitateko humusa lortzeko, usain
txarrik ez izateko eta nahi ez dugun animaliarik ez erakartzeko: Konpostara zer
bota ondo bereizi behar da, eta astean behin edo bitan egoki nahasi.
KONPOSTATZEN
DA
- Fruta
eta barazki hondar gordin, egosi eta erreak.
- Kafe kondarrak eta iragazkiak, eta tea eta infusio poltsatxoak.
- Arrautzen kartoizko kaxak, sukaldeko eta komuneko paperaren kartoi tutua,
sukaldeko papera, paperezko ezpain-zapiak...
- Ogia
- Arrautza oskolak —denbora asko behar dute, eta txiki-txiki eginda botatzea
hobe—.
- Egositako arroza eta pasta.
- Lorategi eta baratzeko hondarrak —lorategiko konpostagailuak konpostatzen
ditu, baina zizareek ez dituzte jaten, hortzarik ez dutenez, gogorregiak
baitira irensteko—: hosto, lore eta landare berde edo lehorrak; belarra;
kimaketa-hondar txikituak; egur naturalaren errautsak edo zerrautsak;
uzta-hondarrak; fruta eroria; lastoa...
EZ DA
KONPOSTATZEN
- Olioa
eta frijitutako edozein gai: konpostagailuaren barruan geruza iragazgaitza
egiten baitu eta honek zailtzen du deskonposatzen ari den materia organikoan
oxigenoa hedatzea.
- Haragia, arraina eta hezurrak: Deskonposatzen denbora asko behar dutenez,
usaina botatzen dute, eta inguruko anmaliak erakarri.
- Gorotza: izaki horren elementu toxikoak —bakunak, botikak, gaixotasunak...—
konpostarekin zabalduko baitira.
- Landare gaixotuak eta belar txarrak. Zenbait belar txarren haziak
konpostarekin zabaldu daitezke. Beraz, belar txarrak konpostagailura bota
daitezke, baina haziak izan baino lehen.
- Tratamendu toxikoa izan duten hondakinak: koloretan inprimatutako papera,
egur tratatuak...
Galderak:
KONPOSTATZEN
DA?
BAI
EZ
1
Fruta eta barazki hondarrak
2
Egur tratatuak
3
Hezurrak
4
Kafe kondarrak
5
Te eta infusio poltsatxoak
6
Arrautza oskolak
7
Olioa eta frijitutako edozein gai
8
Gorotza
9
Sukaldeko papera
10
Egositako arroza eta pasta
11
Koloretan inprimatutako papera
12
Paperezko ezpain zapiak
13
Tratamendu toxikoa izan duten hondakinak
14
Lorategi eta baratzeko hondarrak: hosto, lore, belar,
zerrautsa, fruta...
15
Arraina
16
Arrautzen kartoizko kaxak
17
Haragia
18
Landare gaixotuak eta belar txarrak
19
Kafe iragazkiak
20
Ogia
21
Sukaldeko eta komuneko paperaren kartoi tutua
3.JARDUERA
Binaka jarriko gara
orain; A ikaslea eta B ikaslea. A ikasleak bideotxo bat ikusiko du, eta B
ikasleak albistetxoa irakurri. Jarraian, elkarri azalduko diozue ikusi edo
irakurritakoa.
Baina, herrian zer? Ba al da Arrigorriagan konpostatzeko aukerarik?
Egia esan, ez. Orain dugun lana, alkateari gutuna idaztea da, herrian bosgarren
edukiontzia izan dezagun. Bosgarren edukiontzia udalerri askotan dute jadanik;
bertan, etxeetako hondakin organikoak botatzen ditugu, haiekin konposta egin
dezaten.
Gainera, gutuna egiteko baliagarria izan daitekeelakoan, hona hemen
Iñaki Petxarromanek emandako zenbait datu:
“Ikusi dugun bezala, etxeetako hondakin
organikoari bi irtenbide ematen dizkiogu gaur egun:
-Batzuetan
zabortegira botatzen dugu. Han, materia organikoa gainerako hondakinekin
nahastean, prozesu kimiko azkar bat hasten da, zeinaren bidez metanoa eta beste
gai kutsatzaile batzuk isurtzen diren. Honekin batera, lixibatuak sortzen dira,
ura nahasten denean usteltzen hasitako hondakin solidoekin. Nahasketa hori oso
arriskutsua da, erreketara eta ibaietara iristen delako kutsadura.
-Gehienetan, Arrigorragaren
kasuan bai behintzat, errauste plantara eramaten dugu, Zabalgarbira. Han dena
batera erretzen da, eta erretzearen ondorioz dioxinak, furanoak eta metal
astunak askatzen dira atmosferara, eta, berez, substantzia horiek guztiak
minbizia eragile, mutageno eta erreprotoxikoak dira.”
Iñaki
Petxarroman; Su haietatik ke hauek
Garbi dago, beraz,
bosgarren edukiontzia interesgarria dela. Idatz diezaiogun gutuna alkateari
hura eskatzeko. Baina,
nola idatzi gutun formala? Hemen duzu eredu bat. Aurki itzazu idazki honetan
atal hauek:
Lekua eta data / hasierako agurra / amaierako agurra / sinadura /
igorlearen datuak / gorputza: arazoa / gorputza: arrazoiak / gorputza: eskaera
/ norberaren aurkezpena / gutunaren helburua / oharra
Galdakaon, 2013ko otsailaren 17an
Alkate jauna:
Igor Okeluri dut izena, 14 urteko gaztea naiz eta Galdakaoko Bengoetxe
auzoan bizi naiz arreba eta gurasoekin batera. Zuregana jotzen dut eskari bat
egiteko. Izan ere, jakin berri dugu gure auzoan polikiroldegia eraikitzeko asmorik
ez duzuela.
Aspaldiko arazoa da kiroldegiarena. Bengoetxe auzoa erdigunetik nahiko
urrun dago, eta Galdakaoko kiroldegia aparte samar dago. Gainera, bertara
joateko autobus gutxi ditugu, egunean lau, hain zuzen. Azken urteotan, auzoko
bizilagunen kopuruak gora egin du, gazteenak batez ere; eta jakin badakigu
gazteen artean kirola egiteko zaletasun handia dagoela.
Horrez gain, jakina da kirolak onura asko dakartzala: osasunerako ona
da; gazteen aisialdirako aukera paregabea; helduentzat ere, sasoian mantentzeko
biderik egokiena da; eta, gainera, haurrek inguruan kirola ikusten badute,
bihar-etzi haiek ere errazago hasiko dira ariketa motaren bat egiten.
Eta, gainera, badakigu jakin diru arazorik ez dagoela; udaleko
diruzainak hala esan digu.
Garbi dago, beraz, kiroldegia egin daitekeela eta arrazoi nahiko
badagoela lanari ekin diezaiogun.
Zure esku dagoen guztia egitea espero dut. Aldez aurretik eskerrak
emanez, zure erantzunaren zain egongo naiz.
Besterik gabe, agur.
IZP.:
Oharra: Eranskinean, Bengoetxe auzoko hirurogeita hamar
biztanleren sinadurak eta NAN zenbakiak dituzu. Horiek guztiek bat egin dute
neure eskariarekin.
Orain bai,
ereduari jarraituz, idatz iezaiozu gutuna Arrigorriagako alkateari.